Suchość w ustach – przyczyny i jak sobie z tym radzić?

Suchość w ustach – Problem spierzchniętych warg i suchości w ustach, zwanej kserostomią, nie zawsze powinien być bagatelizowany. Głównym powodem tej dysfunkcji są nieprawidłowo lub w ogóle nie działające ślinianki, których głównym zadaniem jest właśnie wytwarzanie śliny.

Przyczyny suchości w ustach

Zbyt mała produkcja śliny może być spowodowana przez różne czynniki. Należą do nich miedzy innymi:

• chemioterapia
• radioterapia głowy i szyi
• choroby układowe (na przykład: kamica nerkowa, ostra niewydolność nerek, nadczynność tarczycy, gruźlica, cukrzyca)
• stosowanie niektórych leków
• powolne starzenie się organizmu
• stres
• palenie papierosów
• gorączka
• wymioty
• biegunka.

Gdy zauważymy powyższy problem, to dobrym pomysłem jest jak najszybsze skonsultowaniem się z lekarzem. Jednak zanim to zrobimy możemy sami sprawdzić czy nie doprowadziliśmy do powstania problemu. Suchość w ustach może być przede wszystkim spowodowana niedostatecznym nawodnieniem organizmu (dzienne spożycie wynosi 2-2,5 l na osobę) bądź zbyt dużym spożyciem soli.

Poza tym brak śliny może być wynikiem oddychania przez usta, bądź – u kobiet – nadchodzącą menopauzą. Inną formą takiej suchości jest hiposaliwacja, będąca następstwem zażywania leków antydepresyjnych, diuretycznych, rozszerzających oskrzela lub antyhistaminowych, a także tych przeciw chorobie Parkinsona. Ponadto może przyczynić się do tego zażywanie środków odurzających takich jak metamfetamina i marihuana. Ten pierwszy narkotyk znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia zaawansowanej próchnicy. Niszczenie zębów znacznie przyspiesza zgrzytanie zębów (bruksizm) i zaciskanie zębów, które często występują po zażyciu środków odurzających. Do suchości w jamie ustnej może dojść także w wyniku anoreksji lub głodzenia się.

Rzadka dysfunkcja

Zaburzona praca ślinianek nie jest jednak często występującym problemem. Jedynie 10% populacji cierpi na jej niewydolność. Dlaczego należy ją leczyć? Przedłużający się stan braku śliny może doprowadzić do rozwinięcia próchnicy bądź grzybicy jamy ustnej. Bakterie odpowiedzialne za rozwój próchnicy uwielbiają bowiem suche środowisko, zaś wysuszona błona śluzowa jest pozbawiona ochrony, co czyni ją podatną na rany i podrażnienia. W wyniku zbyt małej produkcji śliny, pojawia się lepkość, suchość w ustach, pieczenie języka i pękanie warg. Niestety suchość w jamie ustnej skutkuje utrudnieniami w mówieniu i połykaniu. Wiąże się także często z koniecznością używania protez zębowych. Kolejnymi skutkami suchości w ustach jest pojawienie się zaburzeń w odczuwaniu smaków i nieprzyjemny oddech z ust.

Funkcje śliny w naszym organizmie

Ślina wydzielana jest przez ślinianki przyuszne, podjęzykowe i podżuchwowe. Pełni wiele bardzo ważnych funkcji. Najistotniejsze z nich to:

• ochrona przed bakteriami, wirusami i patogenami
• ochrona przed próchnicą
• neutralizacja kwasów
• wspomaganie funkcji mówienia
• umożliwienie trawienia (jest to możliwe dzięki temu, że zawiera amylazę ślinową, biorącą udział we wstępnym trawieniu skrobi do dwucukrów)
• wspomaganie połykania pokarmów
• chronienie ścianek zębów przed uszkodzeniami
• branie udziału w odpowiednim odczuwaniu różnych rodzajów smaku.

Groźne powikłania suchości w ustach

Często zmiany zapalne przy kserostomii obejmują także wiele narządów wewnętrznych, głównie płuca, nerki i narządy przewodu pokarmowego, tarczycę, narząd wzroku. Do objawów, oprócz suchości w jamie ustnej, należą wtedy na przykład suchość rogówki i spojówek.

W takich wypadkach pojawiają się trudności z żuciem, połykaniem i mową. Można utracić smak i węch. Jeśli nie leczymy suchości w jamie ustnej może dojść do błyskawicznego rozwoju próchnicy, zmian grzybicznych w jamie ustnej, bruzd na języku i wargach. W każdym z tych przypadków konieczna jest interwencja lekarska. Kiedy suchość pojawi się w nosie lub gardle może dojść do: zapalenia zatok, zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc.

Kiedy jama usta jest pozbawiona śliny, łatwiej ulega uszkodzeniom mechanicznym. Przez to staje się podatna na wystąpienie zakażeń wywołanych przez chorobotwórcze drobnoustroje.

Sposoby leczenia ślinianek

Podstawowym problemem niedziałających ślinianek jest to, że trudno jest z powrotem przywrócić im dawną sprawność. Jednak amerykańscy naukowcy wraz z profesorem Chih – Ko Yeh przeprowadzili szereg badań wskazujących na to, że przy pomocy włókien jedwabiu stanowiących „rusztowania” są w stanie wyhodować działające ślinianki. Na oficjalne leczenie należy jednak jeszcze parę lat poczekać, jednak przedstawiane wyniki są więcej niż obiecujące.

W leczeniu samej kserostomii ważne jest wyleczenie objawu, który ją spowodował. Jeżeli suchość powstała w wyniku przyjmowania leków, konieczne jest wymienienie ich na inne lub zaprzestanie ich zażywania.

Pomocne są też preparaty stymulujące produkcję śliny, takie jak fizostygmina lub neostygmina. Można także korzystać ze sztucznej śliny, która nawilża tkanki powodując zmniejszenie pojawiających się dolegliwości. Warto także zakupić gumy bezcukrowe o kwaśnym smaku. Pobudzają one pracę ślinianek. Efekt ten można uzyskać także ssąc kostki lodu lub mrożone owoce. Możliwe jest także zakupienie tabletek do ssania zawierających witaminę C. One także powinny pomóc. Konieczne może okazać się leczenie menopauzy i ćwiczenia fizykalne. Do innych metod leczenia wliczamy też płukanie jamy ustnej siemieniem lnianym i częste picie małych ilości wody. Należy też wyleczyć wszystkie zmiany grzybiczne i spożywać krowie mleko, które wzmacnia szkliwo i działa nawilżająco. Mycie zębów pastą z ksylitolem również wspomoże pracę ślinianek.

Profilaktyka i leczenie

By nie dopuścić do wystąpienia suchości w jamie ustnej ważne jest stosowanie odpowiednich płynów do płukania ust, które mają działanie łagodzące, oczyszczające i nawilżające śluzówkę. Warto pamiętać o tym, że produkty przeznaczone do wybielania lub te bakteriobójcze mogą powodować pogłębienie się uszkodzeń wewnątrz jamy ustnej.

Chcąc zachować zdrowie jamy ustnej musimy pamiętać także o tym, by utrzymać odpowiednią gospodarkę jonów wapnia i fosforu w jej obrębie. W normalnych warunkach zapewnia to ślina, jeśli jednak występuje jej niedobór, musimy sami dbać o to, by te jony uzupełniać bezpośrednio do nabłonka śluzówki jamy ustnej. W tym celu stosuje się specjalne płyny do płukania ust. Musimy w tym miejscu podkreślić wagę dostarczenia sobie jonów wapniowych. Są one niezbędne do tego, by zwalczać stany zapalne, niwelować ból i powodować rozszerzanie naczyń. Warto także dostarczać jony fosforanowe, gdyż stanowią one doskonałą ochronę przed infekcjami oraz pomagają utrzymywać właściwy poziom pH w jamie ustnej.

U niektórych chorych, którzy stosują leki lub cierpią z powodu ogólnego złego stanu zdrowia często występuje brak apetytu. Ponadto mogą pojawić się mdłości i wymioty, które dodatkowo sprawiają niechęć do przyjmowania pokarmów. Przez to organizm staje się słaby i niedożywiony. W takim stanie jest mu trudno walczyć z chorobą. Najzwyczajniej nie ma na to siły. Obecnie możemy w aptekach dostać specjalne leki na receptę, które powodują zwiększenie się apetytu, co znacznie wpływa na zwiększenie się masy ciała. Dzięki temu choroba nie postępuje tak szybko. By otrzymać szczegółowe informacje dotyczące tego w jaki sposób przyrządzać potrawy, dobrze jest porozmawiać z pielęgniarką, lekarzem lub dietetykiem.

Zasady codziennej higieny jamy ustnej przy suchości w ustach

Codzienna higiena jamy ustnej stanowi postawę dobrego zdrowia. Należy pamiętać o kilku zasadach, które mówią o tym, jak dbać o jamę ustną. Oto one:

• zęby należy myć co najmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem), najlepiej używać do tego szczoteczki z miękkim włosiem i szczotkowanie
• przeprowadzać delikatnymi ruchamiszczoteczkę do zębów należy wymieniać regularnie; zaleca się, by robić to co najmniej raz na 3 miesiące
• dobrze jest stosować pastę zawierającą fluor, pozbawioną detergentów; pasty dla dzieci okażą się bardzo pomocne
• warto regularnie płukać usta specjalnie przygotowanymi płynami, które zawierają jony wapnia i fosforany
• trzeba zrezygnować ze stosowania gotowych płukanek do jamy ustnej, które posiadają w swoim składzie: alkohol, cukier, słodziki, środki wybielające zęby, duże stężenia fluoru i inne składniki niszczące naturalną florę jamy ustnej
• protezy trzeba myć codziennie specjalną szczoteczką do protez; poza tym należy regularnie przeprowadzać ich dezynfekcję używając przeznaczonych do tego roztworów
• należy unikać sytuacji, w których jedzenie zalegałoby pod protezą, a także noszenia źle dopasowanych protez
• ruchome uzupełnienie protetyczne trzeba koniecznie zdejmować na noc, pamiętając o tym, by przechowywać je w suchym, perforowanym pojemniku
  by nawilżyć wysuszoną, popękaną czerwień wargową warto stosować krem odżywczy lub balsam
• należy unikać stosowania pomadek ochronnych, które posiadają w swoim składzie wazelinę i petroleum, gdyż maja one działanie odwadniające
• warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym leczenie określonego schorzenia, pytając o wizytę u stomatologa
• warto poszukać pokarmów, których przyjmowanie nie będzie sprawiało dyskomfortu, a zapewnią dzienne zapotrzebowanie na substancje odżywcze, które są bardzo potrzebne, by wygrać walkę z chorobą oraz w czasie rekonwalescencji.