Aparat ortodontyczny – kompendium wiedzy

Białe, równe zęby to marzenie wielu z nas. Często codzienne szczotkowanie nie jest w stanie pomóc nam osiągnąć pożądanego stanu. Ortodoncja zajmuje się korygowaniem wad zgryzu oraz zaburzeń w ustawieniu zębów w łukach zębowych. W tym celu wykorzystuje się aparaty ortodontyczne. Dobranie odpowiedniego typu aparatu to zadanie, które stoi przed ortodontą. Zanim jednak udamy się do specjalisty, powinniśmy zorientować się w tym jakie są korzyści z noszenia aparatu ortodontycznego oraz jak długo trwa proces korygowania nieprawidłowości.

Aparat ortodontyczny – dlaczego warto go nosić?

Choć wydaje się, ze noszenie aparatu ortodontycznego może być podyktowane wyłącznie chęcią poprawienia wyglądu swojego uśmiechu, nie jest to jedyny powód. Oczywiście nie negujemy tego, że krzywe zęby mogą stać się źródłem kompleksów u osób, które tracą odwagę do tego, by się promiennie uśmiechać. Aparat ortodontyczny pozwala odzyskać utraconą pewność siebie poprzez to, że prowadzi do wyprostowania zębów.

Jednak jak mówiliśmy, kwestie estetyczne nie są jedynym powodem, który stoi za tym, by podjąć leczenie ortodontyczne. Dzięki skorygowaniu wad zgryzu, możemy ograniczyć nadmierne ścieranie się zębów.

Kiedy nasze zęby są prawidłowo ułożone, łatwiej zadbać o ich właściwą higienę. Wynika to z tego, że resztki pokarmów i osady można w prosty sposób usunąć ze wszystkich zakamarków. Pozwala to uniknąć powstawaniu i rozwojowi próchnicy, a także chorób przyzębia. Nieprawidłowości w budowie zgryzu mogą być powodem wystąpienia chorób stawu skroniowo-żuchwowego oraz bólów głowy. Można całkowicie się ich pozbyć, jeśli tylko były one wywołane zaburzeniami w ustawieniu zębów. Aparat ortodontyczny w tym pomaga.

Aparat ortodontyczny – jak zmienia rysy twarzy?

Co ciekawe, aparat ortodontyczny może pomóc w opóźnieniu procesów starzenia się twarzy. Jak to możliwe? Wynika to przede wszystkim z tego, że wady zgryzu bardzo często sprawiają, że tkanki miękkie ulegają zapadnięciu. Przez to dochodzi do zwiotczenia skóry twarzy, co powoduje pogłębianie się zmarszczek. Z kolei prawidłowo ułożone zęby stają się doskonałym wsparciem dla tkanek miękkich, co sprawia, że mogą powodować wygładzenie skóry.

Jak działa aparat ortodontyczny?

Kiedy pacjentowi tylko wspomni się o konieczności podjęcia leczenia ortodontycznego, ten zazwyczaj pyta o to, jak długo ono potrwa. Musimy w tym miejscu podkreślić, że prostowanie zębów to proces długotrwały. Przeważnie zajmuje około dwóch lat. Jednak to ile potrwa zależy przede wszystkim od głębokości leczonej wady.

Warto zaznaczyć, że istnieją dwa główne typy aparatów ortodontycznych – ruchomy oraz stały. Aparat ruchomy wykonuje się zazwyczaj dla dzieci, które mają jeszcze zęby mleczne. Dzięki noszeniu go, zmniejsza się problemy, które powstają w wyniku nieprawidłowego ułożenia zębów. Musimy jednak zaznaczyć, że zupełnie nie nadaje się on do leczenia poważnych zaburzeń zgryzu

Aparat ortodontyczny – jak to się dzieje, że prostuje zęby?

Jeśli nasza wada zgryzu jest bardziej skomplikowana, znacznie lepszym rozwiązaniem będzie założenie aparatu stałego. Dzięki niemu można zmienić nie tylko nieprawidłowości, ale także ułożenie zębów względem siebie. Jednak na efekty trzeba długo czekać przez co pacjent powinien uzbroić się w cierpliwość. Ze względu na to, że aparat ortodontyczny wywiera nacisk na poszczególne partie zębów, sukcesywnie przyczynia się do ich przemieszczania. Właśnie to powoduje ich prostowanie. Musimy w tym miejscu zaznaczyć, że stopniowe przesuwanie zębów wynika z tego, że tam gdzie przemieszcza się ząb, zanika tkanka kostna. Oznacza to, że tam gdzie poprzednio ułożone były zęby, tkanka kostna nawarstwia się. Proces korygowania nieprawidłowości jest powolny, ponieważ zanikanie tkanki następuje szybciej niż jej odbudowa.

Kiedy został wynaleziony aparat ortodontyczny?

Wydawać by się mogło, że dbanie o uzębienie to wymysł naszych czasów, jednak wcale tak nie jest. Pierwsze operacje mające poprawić stan uzębienia miały miejsce jeszcze przed naszą erą. Usuwano wtedy chore zęby, a także podejmowano pierwsze próby leczenia próchnicy. Poza tym usiłowano borować i wypełniać ubytki. Zanim nadeszła obecna era, wykonywano już pierwsze protezy zębowe. Miały one poprawiać estetykę twarzy. Historycy oceniają, że tworzone były w VIII w. p. n. e. przez Etrusków.

Aparat ortodontyczny został stworzony znacznie później, bo w XVIII w. przez francuskiego chirurga oraz stomatologa – Pierre Faucharda. Do dzisiaj uważa się go za ojca stomatologii. By prostować zęby, korzystał on z płaskich metalowych pasków o niewielkich rozmiarach. Mocowano je w jamie ustnej pacjenta przy użyciu nici. Stworzył on także prototyp współczesnego fotela stomatologicznego. Kolejni wynalazcy starali się stworzyć rozwiązania, które pozwalałyby na skorygowanie wad takich jak wysunięta żuchwa czy przodozgryz. Próby miały na celu także wynalezienie aparatu umożliwiającego zwężenie lub rozszerzenie łuków zębowych.

W roku 1906 opracowano cienkołukowy aparat stały. Autorem projektu był Edward Angle. Do dzisiaj uważa się go za ojca współczesnej ortodoncji. Czasy współczesne przyniosły także zamki samoligaturujące (zatrzaskowe) oraz aparaty językowe, które pozostają niewidoczne dla oczu naszego rozmówcy.

Na ten moment aparat ortodontyczny dopasowuje się nie tylko do rodzaju wady zgryzu, ale także do preferencji pacjenta, co sprawia, że ten trudny okres jakim jest prostowanie zębów, staje się bardziej komfortowy.

Kiedy należy założyć aparat ortodontyczny?

By założyć aparat ortodontyczny, zawsze potrzebna jest konsultacja z lekarzem ortodontą. Zdecyduje on czy koniecznym jest założenie aparatu u dziecka czy dorosłego człowieka. Jeśli stomatolog sugeruje nam, żebyśmy udali się z naszym dzieckiem do ortodonty, najlepiej jest zrobić to w momencie, kiedy to ma 7 lat.

Rodzaje wad zgryzu

Co do wad zgryzu to możemy je podzielić na wrodzone (na przykład genetyczne) lub nabyte. Te drugie są zazwyczaj wynikiem niewłaściwego dbania o jamę ustną, które zaczyna się już w okresie wczesnego dzieciństwa. Mamy na myśli czynności takie jak: ssanie kciuka, obgryzanie paznokci czy zasysanie policzków. Aparaty ortodontyczne pozwalają na skorygowanie takich wad jak:

tyłozgryz – przesunięcie dolnego łuku zębowego względem górnego dotylnie
przodozgryz – wysunięcie zębów żuchwy względem zębów szczęki doprzednio
zgryz otwarty – występuje wtedy, kiedy zęby górne nie stykają się z zębami dolnymi
zgryz głęboki – ma miejsce wtedy, kiedy siekacze górne przykrywają ponad połowę wysokości koron siekaczy dolnych
stłoczenie zębów – możemy o nim mówić, kiedy zęby nachodzą na siebie, co sprawia, że brakuje im miejsca na to, by we właściwy sposób ustawić się w łuku zębowym
szparowatość zębów – wada ta występuje wtedy, kiedy pomiędzy zębami pojawia się odstęp; jest on wynikiem tego, że wielkość zębów jest mniejsza od ilości dostępnego miejsca w łuku zębowym
zatrzymany ząb – przypadłość polega na tym, że ząb nie wyrżnął się na powierzchnię dziąsła mimo, że nastąpił jego prawidłowy rozwój.

Kto może nosić aparat ortodontyczny?

Aparat ortodontyczny został stworzony z myślą o korygowaniu nieprawidłowości związanych z zębami. Jeśli pacjenci pragną wyprostować swoje zęby, powinni udać się na konsultację do lekarza ortodonty, który po konsultacji zdecyduje czy w danym przypadku istnieją wskazania do założenia aparatu ortodontycznego.

Aparaty ortodontyczne mogą nosić zarówno dzieci, jak i dorośli. W przypadku osób w wieku od 4 do 12 lat, które posiadają jeszcze zęby mleczne, stosuje się aparaty ruchome. Idea noszenia takich aparatów jest taka, że zakłada się je na kilka godzin w ciągu dnia. Zazwyczaj robi się to do spania. Metoda ta nie jest jednak tak skuteczna jak aparat stały. Ten jednak można założyć u młodzieży, która ma już wszystkie zęby stałe oraz u dorosłych. Takie rozwiązanie pozwala skorygować bardziej skomplikowane wady zgryzu.

Aparat ortodontyczny – jakie są przeciwwskazania do noszenia?

Za przeciwwskazania do noszenia aparatu ortodontycznego mogą zostać wzięte:

choroby związane z obniżeniem odporności organizmu
stany zapalne w jamie ustnej
choroby miazgi zęba
choroba przyzębia
cukrzyca
zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Aparat ortodontyczny a ciąża

Ciąża stanowi kolejne przeciwwskazanie do noszenia aparatu ortodontycznego. Jest to związane z tym, że podczas leczenia trzeba często wykonywać zdjęcia rentgenowskie, które są niebezpieczne dla dziecka. Tylko na podstawie zdjęć ortodonta jest w stanie ocenić ustawienie korzeni zębowych. Musimy też mieć świadomość, że w czasie ciąży mogą występować problemy z dziąsłami. Te stają się niejednokrotnie wrażliwe i rozpulchnione. Przez to dbanie o higienę jamy ustnej podczas noszenia aparatu ortodontycznego w ciąży stałoby się znacznie utrudnione z powodu krwawiących tkanek.

Aparat ortodontyczny – który wybrać?

Ze względu na to, że dziedzina jaką jest ortodoncja prężnie się rozwija, pacjenci mają dziś do wyboru kilka rodzajów aparatów ortodontycznych. Dzięki temu jest większa szansa na dobranie takiego, który spełni indywidualne oczekiwania. Jednak decyzję o tym, jaki aparat będzie najodpowiedniejszy, podejmuje ortodonta. To on widzi bowiem, czy w konkretnym przypadku nie ma przeciwwskazań do zastosowania danego typu aparatu.

Rodzaje aparatów ortodontycznych

Jak już pisaliśmy, wyróżniamy dwa podstawowe typy aparatów ortodontycznych – ruchomy oraz stały. Ten pierwszy stosuje się przede wszystkim u dzieci, które mają jeszcze zęby mleczne. Jest on złożony z akrylowej płytki, drutów oraz klamer. Dodatkowo może zawierać takie elementy, jak śruba czy sprężyna.

Z kolei u osób, które nie posiadają już zębów mlecznych, stosuje się zazwyczaj aparaty stałe. Jedynym wyjątkiem jest aparat przezroczysty, który spotyka się w formie niewidocznych nakładek. Kiedy chcemy zdecydować się na założenie właśnie takiego typu aparatu, musimy liczyć się z tym, że będzie on dopasowany indywidualnie do zgryzu każdego pacjenta. Wyjmuje się go jedynie podczas jedzenia oraz mycia zębów. Jednak to nie jedyny typ aparatu, jaki mają do wyboru osoby dorosłe, chcące wyprostować zęby. Poza tym wyróżniamy:

aparaty ligaturowe (tradycyjne) – nazywane także standardowymi aparatami ortodontycznymi; są złożone z takich elementów jak: łuki, ligatury (gumeczki) oraz zamki; pacjenci mogą także zdecydować się na zakup aparatu, który został wyposażony w zamki ceramiczne, porcelanowe, kryształowe lub szafirowe; warto zaznaczyć, że istnieje możliwość założenia aparatu antyalergicznego; do jego produkcji wykorzystywane są stopy tytanu

aparaty samoligaturujące – cechą charakterystyczną takich rozwiązań jest to, że nie posiadają ligatur; zostały wyposażone w zamki; pacjent ma możliwość zdecydowania czy chce mieć założoną wersję metalową lub estetyczną; należy zaznaczyć w tym miejscu, że leczenie takim aparatem może być krótsze niż aparatem tradycyjnym

aparaty lingwalne – to rozwiązania, które zakłada się od wewnętrznej strony zębów; ze względu na to pozostają niewidoczne dla osób w naszym otoczeniu; taki aparat jednak może powodować niewyraźną mowę zwłaszcza w początkowym okresie leczenia ortodontycznego.

Aparat ortodontyczny – jak się przygotować?

Zanim zdecydujemy się na założenie aparatu ortodontycznego, powinniśmy udać się do stomatologa. Wyleczy on wszystkie zęby, które tego wymagają, wypełni powstałe ubytki oraz wykona skaling i piaskowanie zębów. Tak przygotowani możemy udać się na wizytę u ortodonty, który zleci wykonanie zdjęć rentgenowskich. Umożliwią one ocenę ustawienia zębów, co pozwoli dobrać właściwe leczenie. Poza tym powinniśmy sprawdzić, ile kosztuje leczenie oraz jak należy dbać o higienę jamy ustnej w trakcie jego trwania.

Aparat ortodontyczny – ile kosztuje?

NFZ refunduje leczenie ortodontyczne wyłącznie u pacjentów, którzy nie skończyli jeszcze 12 roku życia. Z tego wynika, że finansowane są wyłącznie aparaty ruchome. Zanim dojdzie do założenia takiego aparatu opracowuje się indywidualny plan leczenia. To w nim znajdziemy informacje o tym, ile zapłacimy za aparat, a także jak długo będziemy go nosić.

Jeśli jednak nie mieścimy się w tym przedziale wiekowym, a chcemy wyprostować żeby, będziemy musieli zapłacić za to sami, z własnej kieszeni. Mamy do wyboru zrobienie tego podczas jednej wizyty lub rozłożenie płatności na raty. Z tego wynika, że ortodonci idą nam choć trochę na rękę.

To ile zapłacimy za aparat będzie zależało od wielu czynników. Przede wszystkim od tego, jaki rodzaj aparatu wybraliśmy w porozumieniu z naszym ortodontą. Za jeden łuk aparatu metalowego możemy zapłacić około 2 tysiące złotych, natomiast za aparat samoligaturujący – nawet 3-4 tysiące za jeden łuk. Warto zaznaczyć, że pacjent musi opłacić sobie także wizyty kontrolne. Każda taka to wydatek rzędu 80 zł.

Aparat ortodontyczny czy licówki?

Jeśli w naszej jamie ustnej występują wyłącznie niewielkie nieprawidłowości, możemy je skorygować decydując się na założenie licówek. Pożądany efekt osiąga się znacznie szybciej niż w przypadku noszenia aparatu ortodontycznego. Musimy jednak w tym miejscu zaznaczyć, że licówki nie zlikwidują poważniejszych wad zgryzu. Zapewniają bowiem przede wszystkim pożądany efekt estetyczny.

Aparat ortodontyczny – jak dbać?

Pozornie proste czynności takie jak jedzenie czy mycie zębów staje się nieco utrudnione w czasie, kiedy mamy założony aparat na zęby. Jak zatem sobie poradzić?

Jak jeść z aparatem ortodontycznym?

Na początku trudno może być przyzwyczaić się do noszenia aparatu. Odczuwamy dyskomfort może nawet prowadzić do zmniejszenia apetytu. Z tego powodu w początkowym okresie leczenia warto spożywać produkty rozdrobione, o miękkiej konsystencji, takie jak kremowe zupy, serki czy jogurty.

Należy pamiętać, że nosząc aparat ortodontyczny musimy pożegnać się z jedzeniem ciągnących się produktów takich jak krówki, gdyż mogą się one przyklejać do zamków, a w konsekwencji powodować ich odczepianie. Dobrze jest też zrezygnować z żucia gumy i jedzenia twardych owoców w całości. Jeśli mamy na jakiś ochotę, powinniśmy go rozdrobnić, co ułatwi nam gryzienie.

Mimo, że orzechy, pestki i nasiona uważane są za zdrowe, podczas noszenia aparatów nie powinniśmy ich spożywać. Wynika to z tego, że mogą uszkodzić aparat, wyginając łuk lub powodując odczepianie zamków. Kolejną wskazówką może być ograniczenie spożywania barwiących produktów takich jak kawa czy czerwone wino. Jest to spowodowane tym, że mogą one przyczynić się do odbarwienia ligatur.

Jak myć zęby z aparatem ortodontycznym?

To kolejny ważny punkt. Odpowiednia higiena podczas noszenia aparatu ortodontycznego to podstawa. Założenie aparatu wiele zmienia w życiu, także podejście do dbania o higienę jamy ustnej. Wynika to z tego, że należy dokładnie oczyszczać części aparatu ortodontycznego tak, by nie przyklejały się do niego resztki jedzenia. Mycie zębów po każdym posiłku to dobry nawyk, który warto wprowadzić w życie. Dobrze jest zakupić dwie szczoteczki – standardową i specjalistyczną, która dotrze w trudno dostępne miejsca. Nie można zapominać o czyszczeniu przestrzeni międzyzębowych do czego najlepiej wykorzystać nić dentystyczną. O to jakich produktów używać najlepiej jest zapytać swojego ortodontę.

Aparat ortodontyczny – kiedy się go zdejmuje?

Jak już pisaliśmy, to jak długo będziemy nosić aparat ortodontyczny zależy przede wszystkim od głębokości wady zgryzu jaką posiadamy. Podczas planowania leczenia warto zapytać ortodontę o to, jak on widzi tę kwestię. Zazwyczaj leczenie trwa około dwóch lat, co nie znaczy nie może ulec skróceniu lub wydłużeniu.

Aparat retencyjny

Kiedy dojdzie do zdjęcia aparatu ortodontycznego, należy utrwalić efekty leczenia. Zakłada się w tym celu aparaty retencyjne. Ich zadaniem jest utrzymanie zębów we właściwym położeniu, czyli tym, które udało się osiągnąć za pomocą aparatu ortodontycznego. Co ciekawe, aparaty retencyjne mogą być zarówno stałe, jak i ruchome. Nierzadko spotykamy się z formą drutów, które przykleja się od wewnętrznej strony zębów.

Okres noszenia takiego aparatu zależy od konkretnego przypadku. To ortodonta podejmuje decyzje o czasie jaki jest potrzebny, by utrwalić efekty leczenia. Ważne, by podczas noszenia aparatu retencyjnego udawać się na wizyty kontrolne, gdyż w ich trakcie ortodonta będzie mógł zweryfikować, jak długo należy jeszcze korzystać z aparatu retencyjnego.

Aparat ortodontyczny – przed i po

Samo noszenie aparatu ortodontycznego było jeszcze nie tak dawno temu modne, zwłaszcza wśród młodzieży. Jednak tak naprawdę nawet ta grupa wiekowa nie nosiła aparatu dla samego noszenia go. Wszystkim przyświeca ten sam cel, a jest nim uzyskanie równych zębów. Z tego właśnie powodu każdy zadrutowany marzy o momencie ściągnięcia aparatu i zobaczenia efektów leczenia. Dochodzi jeszcze chęć, by sięgnąć po ulubione produkty, które do tej pory były zakazane ze względu na konieczność dbania o aparat. Wspomniane efekty mogą być spektakularne zwłaszcza, jeśli zdecydujemy się na założenie aparatu stałego. Większa pewność siebie czy łatwiejsza pielęgnacja jamy ustnej to tylko niektóre skutki powstałe po noszeniu aparatu.

Podsumowanie

Na ten moment leczenie ortodontyczne pozwala dobrać odpowiednie rozwiązania, które sprawią, że zęby staną się proste i równe. Dzięki temu wiele osób pozbywa się kompleksów, które mogą wystąpić, kiedy mamy do czynienia z wrodzoną lub nabytą wadą zgryzu albo skrzywionymi zębami. Musimy uświadomić sobie, że na rynku istnienie wielu rodzajów aparatów ortodontycznych. Dzięki temu wraz z ortodontą można dobrać taki rodzaj, który będzie najbardziej odpowiadał naszym potrzebom. Decydując się na leczenie ortodontyczne, powinniśmy uzbroić się w cierpliwość. Efekty przyjdą z czasem.